«مانند هر دانشجوی دکتری، من به این عقیده رسیده بودم که یک تئوری و یا یک تئوریسین به این دلیل مهم و بزرگ به حساب می­آید که تئوری او «درست[2]» است- ولی متوجه شدم که این برداشت درست نیست. غلط است. یک تئوری و یا تئوریسین بزرگ و مهم به حساب می­آید نه به این دلیل که تئوری­ای درست است، بلکه به این دلیل که یک تئوری­ای «جالب[3]» است.

… علاوه بر مفهوم «جالب بودن» بعدها در شغلم با فلسفه عمل­گرایی آمریکایی آشنا شدم (مانند جیمز دوی و اخیرا ریچارد رورتی) و پس از آن مفهوم «به دردبخور بودن[4]» را به عنوان معیار دیگری برای قضاوت در مورد ارزش و ایده­ی مقاله ها اضافه کردم. »(Mitchell & Dino, 2011, pp. 98–99)

تا قبل از شنیدن این جملات از زبان یکی از عظمای محققین حوزه کارآفرینی که مقالات مهم و تاثیر گذاری را در کارنامه کاری خود دارد و به عنوان سردبیر و داور برخی از مهم­ترین مجلات حوزه مدیریت و کارآفرینی فعالیت می­کند و تصمیم می­گیرد، متفاوت­ فکر می­کردم. شاید مانند جوانی­های او فکر می­کردم دنیای آکادمیک منزه­تر از این حرف­ها باشد.

این تفکرات ماند تا بررسی­هایی در مورد مقاله معروف «The promise…(Shane & Venkataraman, 2000)» انجام دادم و کامنت­های زیادی که در یکی دو سال اخیر و اخیرا در ژانویه 2013 روی این مقاله نوشته شده بودند و همچنین سخنرانی­های آقای اسکات شین[5] را در مورد کارهایشان را دیدم. در کنار این کمی مطالعه در فلسفه علوم اجتماعی و فلسفه قاره­ای ذهنم را در مورد روابط و هنجارها در فضای علم قلقلک داد.

سوال جدی داشتم که واقعا چرا این رویکرد­های ذهن گرایانه با آنکه زیاد مطرح شده­ و به نظر عمیق و کارا هستند، جایگاه مناسبی در تحقیقات ندارند و بازار آنها سرد است.

این سوالات و اندیشه ها در پس زمینه ذهنم سیلان داشت تا دو اتفاق اخیرا افتاد که به جد این تفکرات را به الویت­های بالای ذهنم آورد و در هر دو اتفاق پروفسور گارتنر[6] تاثیر جدی داشت.

اول، یک شماره ویژه از مجله «کارآفرینی و توسعه منطقه­ای[7]» به عنوان «تمایز(رجحان) سنت اروپایی تحقیقات کارآفرینی[8]» (Down, 2013) که بر تفاوت نگاه دو گرایش و سنت از تحقیقات در فضای کارآفرینی متمرکز بود و به تمایل نگاه عمیق یک طیف از محققان که آن را مکتب یا سنت اروپایی نامیده­اند در مقایسه با روند قالب تحقیقات کارآفرینی که آن را آمریکایی نامیده­­اند پرداخته است.

دوم، مصاحبه­ای با پروفسور گارتنر که در فصل سوم کتاب « Handbook of Research on New Venture Creation»(Hindle & Klyver, 2011) در تلاشی برای بررسی تاریخچه تحقیقات در زمینه «خلق فعالیت اقتصادی جدید[9]» آورده شده است. در این مصاحبه در پاسخ به سوالی پیرامون روش شناسی تحقیقات در این موضوع، او گفته است:

«… می­گویم سنت آمریکایی قدرت زیادی پیدا کرده­است چراکه پژوهشگران زیادی هستند که همگی یک بازی را بازی می­کنند، و اگر شما از قواعد بازی پیروی نکنید، شغل مناسبی پیدا نمی­کنید. …

در نگاهی به گذشته کاری­ام، شما می­توان گفت رویکردهای روش­­شناسی روایتی[10] در طول دهه 1980 ظهور کردند و من می­بایست از میان بازی کردن با قواعد کمٌیِ مثبت گرایی منطقی[11] و رویکردهای روایتی در تحقیقاتم یکی را انتخاب می­کردم.

ترس من درباره شغلم مرا وادار می­کرد تا مسیری امن­تر را انتخاب کنم و روش­شناسی­های کمی را بیشتر مورد استفاده قرار دهم. اما اکنون که جایگاهی یافته­ام و امنیت شغلی بیشتری دارم، می­توانم روش­شناسی­های دیگری را نیز استفاده کنم. »

اینجا بود که هوشیارتر شدم و فکر پس­زمینه­ای به سوال­هایی اساسی در ذهنم بدل شد:

• آیا تحقیقات را نیاز جامعه هدایت می­کند؟
• فضای علمی فضای کاری است یا فضای ذغدغه­های جدی انسانی؟
• هدایت فضاهای علمی یعنی چه؟
• آیا آنچه که اکثریت دانشمندان و دانشگاهیان انجام می­دهند«علم» است و از منظر روش­شناسی و شناخت­شناسی به درستی نزدیک­تر و یا باز هم «اکثرهم لایعلمون»؟
• در این فضا برای داشتن شغلی مناسب در کنار اهمیت دادن به دغدغه­های فکری چه استراتژی­ای را باید پیش گرفت؟ عمل کردن به آنچه اعتقاد نداری و رشد کردن و پس از موفقیت نسبی عیان کردن خود واقعیت؟
• آیا واقعا اندیشمندان بزگ دانشگاهی در عصر حاضر شناخته شده­اند؟
• و…

ولی آنچه که مهم و اساسی است و باید به آن توجه کرد آن است که نباید مسخ مقالات و مجلات صاحب نام شد. پروفسور ونکت دانشگاه  و پژوهش را به صنعت تبلیغات تشبیه می­کند و نا گفته عیان است که تبلیغات رسانه­های قوی­تر پر مخاطب­تر خواهد بود.

این که به سادگی به خاطر پر ارجاع بودن یک مقاله آن را درست فرض کنیم و بر مبنای آن سازمان­های ذهنی مان ار شکل دهیم خطرناک است. یک مثال بسیار جالب و جذاب در این زمینه مقاله مهم «The promise » است که ولوله و غوغایی در حوزه کارآفرینی به پا کرده است اما بررسی­های اخیر نشان می­دهند که شاید موفقیت این مقاله به خاطر درست بودن آن نبوده و صرفات مقاله­ای جذاب و به موقع بوده­است[12].

منابع:

Down, S. (2013). The distinctiveness of the European tradition in entrepreneurship research. Entrepreneurship & Regional Development: An International Journal, 25, 1–4.

Hindle, K., & Klyver, K. (Eds.). (2011). Handbook of Research on New Venture Creation (p. 415). Edward Elgar.

Mitchell, R. K., & Dino, R. N. (Eds.). (2011). In Search of Research Excellence, Exemplars in Entrepreneurship (p. 361). Edward Elgar.

Shane, S. A., & Venkataraman, S. (2000). The promise of entrepreneurship as a field of research. Academy of Management Review, 25(1), 217–227.